„Młoda polska animacja” – po spotkaniu

Mamy za sobą drugie spotkanie z cyklu „Kultura 2.0”. Sala była wypełniona po brzegi (co ma oczywiście zarówno zalety jak i wady), kuchnia serwowała pyzy z okazji Barbórki, zrobiliśmy loterię fantową – PWA z okazji Mikołajek ufundowała DVD z antologią animacji polskiej (polecam wpis Makowskiego na temat szczęśliwego losu nr 69).

Marcin Giżycki i „Czarny Kapturek” Piotra Dumały

Bohaterem spotkania była oczywiście animacja, o której opowiadali Marcin Giżycki i Wojtek Wawszczyk.

Wojtek Wawszczyk, Marcin Giżycki

Oto luźne notatki ze spotkania:

Wojciech Wawszczyk opowiadał o młodym pokoleniu animatorów – którzy z jednej strony kontynuują piękną tradycję polskiej animacji (zamiłowanie do mini-opowiastek filozoficznych ukrytych w „zwykłych” pozornie filmach, zabawa formą, kolorem i dźwiękiem, której nie znajdziemy w produkcjach głównego nurtu / wielkich wytwórni). Z drugiej strony śledzą oni trendy światowe, w szczególności ich praca jest już kompletnie zkomputeryzowana. Wawszczyk stworzył na studiach z animację z pomocą aparatu z początku XX-wieku i jak przyznaje, na komputerze osiagnąłby ten sam efekt „retro”, oszczędzając sobie dwa tygodnie ciężkiej pracy.

W czasie spotkania pokazaliśmy nowy film Wawszczyka, „Drzazgę”, która jest dobrym przykładem połączenia tych dwóch elementów. „Drzazga” to trójwymiarowa animacja komputerowa, do której stworzono 450 obrazów olejnych. Komputerowe modele zostały obciągnięte skórą tradycyjnej plastyki.

Giżycki dodał, że rzeczywiście, dzięki komputerom, zdemokratyzował się świat animacji – potrzeba odrobinę sprzętu i trochę więcej talentu, by tworzyć animacje. W Polsce jest już nawet nieźle z dofinansowaniem – problemem natomiast jest dystrybucja. Istnieją „getta”, w których animacje są dobrze znane i oglądane na bieżąco. Ale to niewielki światek festiwali filmowych, ośrodków akademickich, itp. Pozostają jeszcze DVD, na których na świecie wydaje się antologie, często coroczne, ambitnej animacji.

Wawszczyk starał się odpowiedzieć na pytanie, „jak konkurować z Piksarem”. Wyszło na to, że właściwie nie da się, i nie ma po co. Pierwsza animacja 3D, „Toy Story” sprzed kilkunastu lat, kosztowałą 30 milionów dolarów – sumę w Polsce nieosiągalną. Potrzeba też wielkich zespołów, do których nawet w USA ściąga się animatorów z zagranicy. Zamiast więc konkurować z Piksarem należy stawiać np. na warstwę plastyczną, która zawsze była mocną stroną polskiej animacji.

Wawszczyk opowiadał też o tym, jak żmudne jest tworzenie animacji. „Drzazga”, film kilkunastomintuowy, powstawała przez dwa lat. Nad „Świtezią” Kamil Polak wraz z kilkudziesięcioma współpracownikami pracuje już 5 lat, a film będzie niewiele dłuższy.

Mnie osobiście interesowała najbardziej kwestia dystrybucji animacji. Giżycki opowiadał o zaletach dystrybucji kinowej – kiedyś w Polsce krótki metraż puszczano przed filmami pełnometrażowymi (teraz w jego miejsce puszczane są reklamy!). Mówił o kinie jako „świątynii filmu” – przyznał mu rację Wawszczyk, jego „Drzazgę” w pełni można docenić dopiero na dużym ekranie (450 obrazów olejnych…) i przy dobrym dźwięku (film udźwiękowiła 50-osobowa orkiestra).

Jednak Wawszczyk przyznał, że animacje często lądują w internecie, na przysłowiowym „Youtube”. Wrzucają je tam często sami twórcy, chcąc by ich filmy były jakkolwiek dostępne – alternatywą jest zapomnienie. Wawszczyk słusznie zauważył też, że jeszcze do niedawna komiks był w Polsce „w gettcie” – a dziś rozwija się całkiem prężnie. Za kilka lat także animacja może być popularna.

Tyle notatek – teraz moje wrażenia: dystrybucja jest podstawowym problemem dla animatorów polskich, na który brak ciągle rozwiązania – który pozwoli wyjść ze wspomnianego „getta”. Co ciekawe, zapytany o animacje amatorskie Giżycki opowiadał o festiwalu animacji amatorskiej oraz o projektach takich jak Dziecięca Wytwórnia Filmowa przy wrocławskiej Galerii Entropia. Miałem jednak wrażenie, że mówimy o kolejnym „gettcie” – tym razem twórców, a nie odbiorców.

Dość dobrym sposobem na promocję animacji są DVD – takie jak antologia PWA, pięknie wydana, z wyselekcjonowanymi filmami, i dostępna całkiem tanio. Problem w tym, że mieści się na niej po jednym filmie dwudziestu twórców – a co z resztą? Rozwiązaniem jest oczywiście dystrybucja internetowa, choć niekoniecznie w oparciu o model youtube-owy. Pytałem o możliwość swobodnego udostępniania produkcji finansowanych z pieniędzy publicznych, np. przez PISF – okazało się, że rzadko kiedy opłaca on całą produkcję, a im więcej źródeł finansowania, tym trudniej wprowadzić jakieś mechanizmy otwartej dystrybucji. Drugim problemem jest oczywiście kwestia wynagrodzeń – optymalnie twórcy powinni też czerpać zyski (być może niebezpośrednie) z dystrybucji sieciowej.

Drugi temat, który mnie zainteresował, to animacja amatorska. Mamy z Mirkiem wrażenie, że w przypadku animacji trudno znaleźć przykłady produkcji oddolnych, o których tyle tutaj piszemy. Nie przekonały mnie przykłady Giżyckiego – rozumiem, że istnieje świat „zinstytucjonalizowanego amatorstwa”, wspieranego przez festiwale czy też profesjonalistów prowadzących amatorów. Spodziewałbym się jednak również twórczości naprawdę oddolnej, pojawiającej się gdzieś w sieci. Jeśli tej brak, to może wynika to ze żmudności tworzenia animacji, przez co pozostaje ona – paradoksalnie – sztuką elitarną? Dobrze pokazują to znalezione przez Mirka polskie machinimy stworzone na silniku Simsów. Ktoś wziął to co miał pod ręką, Simsy pozwalają „pójść na skróty” i zrobić film relatywnie szybko – ale efekty są ciężkostrawne. Zastanawiam się jedynie, czy nie przegapiliśmy jakiejś niszy – np. w środowiskach twórców flaszowych?

(fot. Joanna Nowacka)