„Ghosts I-IV” Nine Inch Nails – rewolucja w dystrybucji muzyki?

Ukazanie się nowej płyty Nine Inch Nails, udostępniony w sposób podobny do „In Rainbows” Radiohead, odnotowało już szereg stron, pisała o tym m.in. Justyna na blogu CC Polska. Warto zresztą podkreślić fakt, że „Ghosts I-IV” ukazały się na jednej z licencji CC. Wydaje mi się, że dla licencjonowania muzyki na tej zasadzie to moment przełomowy. Dotychczas można już było wymienić szereg znaczących twórców wydających na licencjach CC (Brian Eno + David Byrne, Beastie Boys, Gilberto Gil…) – ale za każdym razem wypuszczali w ten sposób pojedyncze piosenki. Tym razem mamy cały album, a tak naprawdę cztery pełne płyty CD, 36 piosenek, wszystko na CC BY-NC-SA.

Można powiedzieć, że Trent Reznor poszedł w ślady Radiohead, ale jego model wydawniczy różni się w kilku istotnych szczegółach. Dla przypomnienia (za osnews.pl)

Płytę w wersji cyfrowej można ściągnąć na dwa sposoby:

• Ghosts I – pierwsza część z czterech, do ściągnięcia za darmo
• Ghosts I-IV dostępna za 5$

Oprócz tego można również zamówić muzykę w wersji płytowej

• zestaw 2 CD w cenie 10$ dostępny w przedsprzedaży, wydany będzie 8 kwietnia
• Deluxe Edition Package za 75$ to powyższy zestaw uzupełniony o dodatkową płytę DVD oraz dysk Blu-ray w stereo wysokiej jakości z dodatkiem pokazu slajdów. Ten zestaw dostępny będzie od 1 maja
• Ultra-Deluxe Limited Edition Package za 300$ – już niedostępny, wszystkie 2500 sztuk zostało zamówione w przedsprzedaży

Należałoby jeszcze dodać, że:

• płytę można przesłuchać w całości jako strumień, choć losowy, na stronie NIN
• zgodnie z licencją CC NC-BY-SA płytę można re-dystrybuować dla celów niekomercyjnych. W praktyce oznacza to, że można ją rozprowadzać za darmo na innych stronach / w sieciach p2p – powyższa lista zawiera więc jedynie wersje z oficjalnego źródła – istnieją już jednak źródła alternatywne, niemniej autoryzowane i legalne.

Porównując pakiet proponowany przez NIN z pakietem Radiohead wydaje mi się, że obydwa zespoły osiągnęły w gruncie rzeczy to samo, tylko odmiennymi środkami. Radiohead umożliwiło każdemu wycenę płyty, łącznie z wybraniem wersji za darmo. NIN zaproponowało szereg wersji płatnych, a zamiast samemu udostępnić płytę za darmo, pozwoliło zrobić to innym, dzięki licencji CC. Dodatkowy bonus polega na tym, że ta sama licencja wprost zezwala na tworzenie remiksów i innych adaptacji (pytanie, jak prędko pojawi się coś naprawdę ciekawego?). W ten sposób oczywiście nigdy nie dowiemy się, ile darmowych kopii zostało rozdanych. Ale czy to tak naprawdę ważne? W przypadku Radiohead niektórzy wliczali darmowe kopie do liczby sprzedanych płyt, co zaniżało znacząco średnią cenę sprzedaży i pozwalało sugerować, że eksperyment się nieopłacił. Działania NIN traktuję jako deklarację, że strumień darmowych utworów i strumień utworów płatnych to dwa odmienne sposoby dystrybucji. Jeden pozwala zespołowi zarabiać, drugi umożliwia dzielenie sie, i obydwa są dla NIN równie ważne.

W przypadku Radiohead mówienie o rewolucji było na wyrost – sam zespół podkreślał, że nie działa z powodów rewolucyjnych, tylko po prostu wydaje płyty tak jak chce i tak, jak mu jest wygodnie. Tymczasem Reznor jest prawdziwym rewolucjonistą, który we wrześniu zakończył kontrakt z wytwórnią Interscope Records i już kilka miesięcy później pokazuje, co potrafi niezależny artysta, który zajął się własną dystrybucją. Jeszcze przed wygaśnięciem kontraktu Reznor namawiał fanów, by kopiowali jego płyty z sieci, zamiast kupować je po zawyżonych cenach.

Sprawa jest o tyle ciekawa, że wówczas koncern UMG argumentował, że wycenił wysoko płytę, bo wie, że zagorzali fani zespołu zapłacą dowolną cenę. Reznor komentował to tak:

So… I guess as a reward for being a „true fan” you get ripped off.

W przypadku Ghosts I-IV Reznor stworzył z myślą o „true fans” wersję „ultra deluxe”, kosztującą – bagatela – 300 dolarów. Różnica polega na tym, że rzeczywiście jest to wersja deluxe, wypasiona i limitowana do 2500 egzemplarzy. Do tego „true fan” ma pewność, że pieniądze te trafiają bezpośrednio do ukochanego twórcy. W efekcie wersja ta rozeszła się w kilka dni, i według kalkulacji Mike’a Linksvayera z CC, przyniosła NIN podobny zysk, co hit sprzedany w nakładzie setek tysięcy egzemplarzy, ale wydany za pośrednictwem klasycznej wytwórni muzycznej, a nie internetu.

I tym samym NIN potwierdza tezę postawioną kilka dni temu przez Kevina Kelly, że można stworzyć skuteczny model biznesowy nakierowany na symboliczne „1000 prawdziwych fanów” – na tyle wiernych, by płacić za twórczość artysty dość, by pozostali słuchacze / widzowie mogli mieć do niej dostęp nawet za darmo.

I znów wracamy do pytania, jak powielić sukces Radiohead / NIN? Kelly jest optymistą i sugeruje, że każdemu może się udać. W Polsce mamy już przykład Julii Marcell. Czekam z niecierpliwością na dalsze takie przykłady – kluczem do sukcesu byłoby jak sądzę stworzenie platformy skutecznie skupiającej uwagę internautów, którzy mogliby wybierać, czyim fanem chcą być. Na konferencji SAI’06 Łukasz Budkiewicz opowiadał o reggaenet.pl – serwisie, któremu chyba się to udało w przypadku polskiego reggae.
Ale mam też nadzieję, że doczekamy się polskiego NIN, zespołu na tyle znanego, że i bez takiej platformy przyciągnie wystarczającą uwagę. Kult? Budka suflera? Ich Troje? Któryś z raperów? Problemem może być znalezienie artysty z bazą fanowską jednocześnie korzystającą dość z internetu (Budka chyba odpada…), i dość bogatą by zapłacić za muzykę (co z kolei jest mankamentem polskiego hip hopu).